-25 °С
Болотло

Бөтә яңылыҡтар

28 Май 2020, 13:46

Моң балҡышы

Ғүмеренең ҡайһы мәлен уның йондоҙло минуты тип атарға мөмкин икән? Һөнәри бейеклектең иң юғары баҫҡысына күтәрелеп, 2000 йылда башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларының республика конкурсында Гран-при алған сағынмы? Әллә балалар ҡыуанысынан башы күккә тейгән ваҡытынмы? Бәлки, күлдән сыҡҡан Аҡбуҙ өйөрөләй эркелешеп ағылған шиғырҙарҙың иң аҫылын ҡағыҙға төшөргән илһамлы халәтендер?Шул алтын мәлдәрҙе «тотор» өсөн, ҡамыр баҫҡанда ла, Дим буйында бәпкә эҙләгәндә лә, ҡапҡа төбөндә балаларын көткәндә лә кеҫәһендә ҡәләм менән ҡағыҙ йөрөтә ул. Әлшәй районы Яңы Сәпәш ауылында йәшәүсе Гөлнур Барый ҡыҙы Ғиззәтуллинаның ижадында мең балҡыштан торған тормоштоң үҙе сағыла...

«Әсәйем таң һарыһынан һандуғас моңон тыңларға уята торғайны. «Ниндәй ҡөҙрәттәр менән бәләкәй генә ҡош эсенә шул ҡәҙәр моң һыя?» – тип хайрандар ҡалам. Өмөт, һөйөү, йәшәү тантанаһы – мең яңғырашлы ноталар ғаләмгә оса, әйтерһең, һандуғас ысыҡҡа хәтлем донъяны йырға күмеп ҡалырға талпына», – ти Гөлнур. Тылсымлы ҡош телдәре уның йәненә күсеп, булмышын биләгән, күрәһең.

...Бормалы Дим, ҡараш етмәҫ зөмрәт туғайҙар, күләгәһе менән көн ҡайнарлығынан ауылды ышыҡлаусы Көнаҙы тауы. Уның итәгендәге Ҡунҡаҫ ауылы боронғолоҡтоң иң матур ҡанундары һаҡланған бер донъя була.

Бөйөк Ватан һуғышы ветераны Ғәбделбарый Иҙрис улы һәм Рәшиҙә Ғәбделғәзиз ҡыҙының ғаиләһендә ете бала үҫә. «Заманына күрә, етеш йәшәнек. Атайым да, әсәйем дә бик тырыш ине. Ауылдағы тәүге телевизорҙы беҙ алдыҡ. Өй түрендә мандолина, гармун булды. Дебет кәзәһе, ҡуян тоттоҡ, ҡышын ҡулыбыҙҙа – мамыҡ бейәләй, башыбыҙҙа ҡабарып торған шәл ине. Дим аша күрше Илсеғолға йөрөп уҡыныҡ. Ғаиләләге ете баланан бөгөн икәү генәбеҙ...» – тип хәтер ебен һүтә Гөлнур Барый ҡыҙы. Үҙен ҡурсаулы, ҡанатлы иткән бала саҡ иленә ул күңеле менән ғүмер буйы һыйынасаҡ:

Ҡояшы – саф алтын,

Күге – гәлсәр,

Ере – бәрхәт,

Ә һыуҙары – көмөш...

Әкиәттә түгел,

Ә эргәңдә

Йән иретер шундай ил бар, имеш.

Ул илдә һәр кеше

Дуҫ йә туған,

Һәр үләне – хәтфә,

Һәр япрағы – юрған.

Иртә-кисе ҡоштар һайрауына,

Йырға-моңға,

Наҙға-нурға тулған.

Унда көндәр оҙон,

Йоҡо тәмле,

Күбәләктәре ҙур,

Тауҙар бейек.

Һәр бер көнө

Мөғжизәгә тулы –

Был матурлыҡ һис бер үтмәҫ кеүек...

...Аҡ толпарҙай елеп, йылдар уҙасаҡ. Моңға ғашиҡ ҡыҙ йөрәген төбәктәге иң оҫта гармунсы – Миәкә районы Ерекле ауылының Хәниф тигән егете яулаясаҡ.

Күк менән Ер,

Ер менән Күк

Ҡауышҡан саҡта,

Мин һәм дә Һин,

Һин һәм дә Мин,

Табышҡан саҡта

Бөгөнгөләй

Тирә-яҡта

Ҡар-буран ине,

Ә йөрәктәр

Ярһып торған

Арғымаҡ ине, – тип хәтерләйәсәк һуңынан шул бәхетле миҙгелде Гөлнур. Бөткөһөҙ мәшәҡәттәр, хисапһыҙ шатлыҡтар, ҡатмарлы һынауҙар менән тулы тормош юлында ижад Гөлнур өсөн күңел бушатыр тоғро дуҫына әйләнә. Бәхеттәрҙең иң олоһон кисереп, өс балаға ғүмер бүләк иткәс яралған йөрәк йырҙары һәр әсәнең кисерештәренә ауаздаштыр.

Торналар көньяҡҡа осҡанда,

Аҡҡоштар күк йөҙөн ҡосҡанда,

Йондоҙҙар балҡытҡас Ҡош юлын,

Был донъяға, балам, һин тыуҙың.

Аҡ ҡайындар кейенде алтындан,

Ялҡындай балҡыны уҫаҡтар,

Ҡояштың беренсе нурында

Һин, бәпес, һыйындың ҡосаҡҡа... – Ҡөҙрәтле был һүҙҙәр баш балаһы Рөстәм өсөн урғылһа, түбәндәгеләре – Гөлнараһына төбәп яҙылғандарҙан:

Күктә фәрештәләр бәпестәрҙе

Ергә ебәрергә бүлгәндә:

– Мин әннәгә булам, әннәгә, – тип,

Һин өндәшкәнһеңдер иң тәүҙә...

...Һандуғас йырламай тора алмаған кеүек, Гөлнур яҙмайынса йәшәй алмай. Ләкин шиғырҙарының баҫылыуы, уларҙы китап итеп сығарыу уның өсөн мөһим түгел. Балалары иһә икенсе төрлөрәк уйлай. Әллә нисә шиғырын көйгә һалған улдары. «Парлыларға», «Туй йыры», «Айлы кис» тигән йырҙарҙы бигерәк тә яратып башҡаралар. Яҡын арала Рөстәм, Гөлнара, Нияз, әсәһенең бөтә ижадын йыйынтыҡ итеп туплап, исем туйы үткәреүҙе маҡсат иткән. Гөлнур Ғиззәтуллинаның йондоҙло минуттары, тимәк, алда әле!

Әлшәй районы.

Мәҡәләнең тулы вариантын журналдың 5-се (2020) һанында уҡығыҙ.

Автор:Альмира Кирәева

Читайте нас: