Наҙлаһын, яндырмаһын

Йәйен айырыуса ҡояшта бешеп яфаланыусылар күп. Тәндең асыҡ өлөшөнә нурҙар самаһыҙ төшһә, тире ҡыҙарып сыға, ҡысыта, «яна», сабырта. Ғәҙәттә, тиренең ҡояшта еңелсә яныуы етди эҙемтәләрһеҙ үтә, был осраҡта махсус дауаланыу талап ителмәй. Бешеп сыҡҡан урындарҙы һалҡын һыуға мансылған сепрәк менән һыуытырға кәрәк. Алоэ һуты һөртөү, һалҡын ҡара сәй менән боҙ киҫәктәрен ҡуйыу килешә, ҡыяр һуты ла файҙалы. Һыуытылған тәнде дымландырыу мотлаҡ – бының өсөн ҡыҙынғандан һуң һөртә торған крем, ҡояшта бешеүгә ҡаршы медицина аэрозолдәре һәйбәт. «Өләсәй дарыу­ҙары» – ҡатыҡ, ҡаймаҡ, һөт тә ярҙам итер. Уларҙағы протеиндар тәндәге дымды һаҡлай, тиренең яңырыуына булышлыҡ итә.
Ҡояшта ныҡ бешкәндә тире өрө­лөп-күпереп сыға, температура кү­тәрелә – был осраҡта табипҡа мө­рә­жәғәт итергә кәрәк.
Бәләкәй саҡта ҡояшта ныҡ яныу, ғөмүмән, тиренең ҡат-ҡат бешеүе киләсәктә тире яман шеше барлыҡҡа килеү ихтималлығы менән ҡурҡыныс. Ә тире яман шеше (күп осраҡта – меланома) иң ҡатмарлы рак ауырыуҙары­нан һанала, сөнки ул тиҙ үҫешә һәм бик иртә метастазалар бирә.
Һуңғы йылдарҙа, бөтә донъялағы кеүек, илебеҙҙә меланома менән сир­ләүселәр артты. Бигерәк тә был ауы­рыуға зәңгәр күҙле, аҡһыл сәсле кешеләр бирешеүсән. Әгәр кешенең йәшәү рәүеше һәм һөнәре ҡояш нуры аҫтында булыу менән бәйле икән, был хәүеф бермә-бер арта. Меланоманы иртә асыҡлау мөһим. Шуға күрә миң­дәргә иғтибарлы булырға кәрәк. Миң төҫөн, формаһын үҙгәртһә, ҙурайһа, ҡанай башлаһа, ашығыс рәүештә табипҡа күренегеҙ.
Йәйен тиренең ҡояш нурына үтә һиҙгерлеге сәбәпле барлыҡҡа килеүсе тағы бер сир – фотодерматит. Уға әүәҫһегеҙ икән, тиренең сабыртып сығыуы өсөн ҡояшта саҡ ҡына булыу ҙа етә. Тәндең асыҡ өлөшөнөң ҡыҙа­рыуы, ялҡынһыныуы, ҡысып, янып тороуы, төләүе, ҡайҙы берҙә тиренең өрөлөп сығыуы – уның төп билдәләре. Уларҙың шунда уҡ түгел, әкренләп барлыҡҡа килеүе ихтимал. Йышыраҡ ҡояшҡа ундай һиҙгерлек аҡ тәнле кешеләрҙә, балаларҙа булыусан.
Фотодерматит барлыҡҡа килеүгә эске ағзаларҙың, эндокрин система­ның ауырыуы, ҡайһы бер дарыуҙар йоғонто яһауы мөмкин. Сульфанила­мидтар, барбитураттар, аминазин, ҡайҙы бер антибиотиктар һәм йөрәк дарыуҙары, шулай уҡ ялҡынһыныуҙы баҫыусы препараттар, ауырға ҡалыу­ҙан һаҡлаусы дарыуҙар тиренең ҡояш­ҡа һиҙгерлеген арттыра. Шуға күрә йәйен дарыу эсергә тура килһә, аңлат­маһы менән танышығыҙ – ҡояшҡа һиҙгерлекте көсәйтмәйме икән?
Йәйен ялан үҫемлектәре сәскә атҡан осорҙа уларҙан бүленеп сыҡҡан фурокумарин тигән матдәнең дә фо­тодерматитҡа килтереүе бар. Үләндән бүленгән ошо матдә тейгән урын ҡояш нуры тәьҫирендә сабыртып сығыуы ихтимал.
Крем, хушбуй, дезодорант, ирен буяуындағы ҡатнашмаларҙың да, ки­лешмәйенсә, һеҙ көн битендә булған­дан һуң фотодерматитҡа сәбәп итеүе мөмкин. Бергамот, һары мәтрүшкә, рауза, мисек (мускус), һандал май­ҙары, укроп, шәфәри һуттары, бор һәм салицил кислоталары ла шундай уҡ йоғон­тоға эйә. Татуаж, химик пилинг яһап матурланыусыларҙың да, ҡояшта йө­рөһәләр, тиреһе боҙолоуы бар. Шуға күрә был процедураларҙы көҙгә ҡал­дырыу хәйерлерәк.
Тән тиреһе матурлығын ҡай­ғыр­тыусылар шуны хәтерендә тотһон ине: ультрашәмәхә нур­ҙар аҫтында артыҡ оҙаҡ һәм ҡат-ҡат булыу (шул иҫәптән солярийҙа) тиренең ҡороуы­на, ваҡы­тынан алда ҡартайы­уына, тимгелдәр ҡалҡыуына килтерә.

Ҡояш тирегеҙгә зыян килтермәһен өсөн ни эшләргә?
Ҡояш үтә ҡайнар саҡта – сәғәт 11-ҙән 16 сәғәткә тиклем уның нурҙа­ры аҫтында йөрөмәҫкә тырышығыҙ.
Тән тирегеҙ бик һиҙгер икән, сатыр ышығында ҡыҙынығыҙ.
Етен, кизе-мамыҡ кеүек тәбиғи туҡыманан тегелгән иркен кейем кейегеҙ. Баш кейеме хаҡында ла онот­мағыҙ: битте ҡояш нурынан һаҡлаусы киң ситле эшләпә ҡулай булыр.
Урамға сығыр алдынан тәндең асыҡ өлөшөнә ҡояштан һаҡлаусы крем буя­ғыҙ. Уны ике сәғәт һайын яңыртып һөртөп тороғоҙ.
Һыу инергә барғанда косметик саралар йәки парфюмерия ҡулланмағыҙ. Өс йәшкә тиклемге балаларҙы тура нурҙар аҫтында йөрөтөргә ярамай, сөнки сабыйҙың наҙлы тиреһе ҡояш эҫеһенә шунда уҡ бирешеп барыусан.