Мосолман айҙары үҙенсәлеге

Исламдың ай календары мосолмандар өсөн оло ваҡиғанан, Мөхәммәт пәйғәмбәр саллалаһу-ғәләйһис-сәләмдең һәм уның сәхәбәләренең Мәккәнән Мәҙинә ҡалаһына күсенгән көнөнән (б.э. 622 йылдың 16 июленә тура килә) алып башлана һәм «һижри» йыл иҫәбе тип атала. Уны 638 йылда Ғүмәр хәлифтең бойороғо буйынса индерәләр. Мосолман календары буйынса, йыл 12 айҙан, йәғни 354 йәки 355 көндән тора. Айҙарҙың оҙонлоғо – 29 йәки 30 көн. Исемдәре: мөхәррәм, сәфәр, рабиғел-әүүәл, рабиғел-ахыр, йомадиәл-әүүәл, йомадиәл-ахыр, рәжәб, шәғбан, рамаҙан, шәүүәл, зөлҡағиҙә һәм зөлхизә. Мөхәррәм, рәжәб, зөлҡағиҙә һәм зөлхизә тыйылған изге айҙар һанала. Улар ингән осорҙа һуғыш асыу, һунар итеү тыйыла.

Мөхәррәм. Беренсе көнө яңы йылдың башы булып тора. Унынсы көнө Ғәшүрә байрамына тура килә. Уны ураҙа тотоп, ғибәҙәттәр ҡылып, матур итеп үткәрәләр.

Сәфәр. Тәбиғәт, япраҡтар һарғайған ваҡытҡа тура килгән көҙгө ай булған, шуға ғәрәптәр уны «һары» тип төҫ буйынса билдәләп йөрөткән.

Беҙҙең башҡорт халҡында сәфәр айы тураһында байтаҡ ырым-ышаныуҙар бар. Боронғолар, «Сәфәр айы – ҡоро ай, был айҙа ҙур эштәр башларға ярамай», «Сәфәр айында кәләш алырға, кейәүгә сығырға ярамай», тигәндәр. Шуға ҡарамай, Мөхәммәт пәйғәмбәр саллалаһу-ғәләйһис-сәләмдең ҡыҙы Фатима Ғәлигә сәфәр айында кейәүгә сыҡҡан.

Үрҙә әйтелгән ырымдар ислам динен ҡабул иткәнгә ҡәҙәр ғәрәптәрҙә лә булған. Әммә барлыҡ айҙар, көндәр ҙә Аллаһы Тәғәләнеке. Шуға ла, уларҙың һәммәһенә хөрмәт менән ҡарау лазым.

Әүлиәләрҙең әйтеүенсә, сәфәр айының һуңғы шаршамбыһы ғына хәүефле. Был көндә, гонаһлыларға яза булып, ер йөҙөнә 320 мең төрлө бәлә-ҡаза төшә икән. Шуға сәфәр айының һуңғы шаршамбыһын дүрт рәҡәғәт нәфел намаҙы уҡып, Аллаһтан хәүеф-хәтәрҙән һаҡлауын һорарға кәрәк.

Рабиғел-әүүәл. Йылдың өсөнсө айының үҙенсәлеге шул – 12-һендә Аллаһтың яратҡан ҡоло Мөхәммәт пәйғәмбәр саллалаһу-ғәләйһис сәләмдең тыуған көнө. Раббыбыҙ барлыҡҡа килтергәндәрҙең иң яҡшыһы булған рәсүлебеҙ, йыһаныбыҙ нуры, беҙгә тура юл күрһәтеүсе Мөхәммәт пәйғәмбәр саллалаһу-ғәләйһис сәләм тыуғанға күрә, был көндө «Мәүлит байрамы» тип тә йөрөтәләр. Рабиғел-әүүәл айын мосолмандар һөйөклө рәсүлебеҙгә Салауаттар әйтеп, уның тормош юлы тураһында китаптар уҡып, шатлыҡ-ҡыуаныстар менән үткәрә.

Фәнирә Ғайсина.

Мәҡәләнең тулы вариантын журналдың 10-сы (2019) һанында уҡығыҙ.

Читайте нас: