Атай хаҡы

Хикәйә

Ғәлимйәндең автобусты туҡтатыуы булды, барса халыҡ этешә-төртөшә ишеккә тығылды.
– Күҙең аларып, әҙәм башы аша ҡайҙа ынтылаһың? Алдыңда торған кешеләр әллә һиңә түмәрме?
– Аяғыма баҫтың!!! Уй, Аллам, үлтерә инде! Ал аяғыңды! Ни таш һымаҡ кәүҙәң менән ҡымшанмай ҙа аяғыма баҫып тик тораһың?!
Ул арала бер бала ҡысҡырып илап ебәрҙе.
– Индерегеҙ бынау баланы әсәһе менән алдан...
– Ҡайҙа һуҡыр һарыҡ һымаҡ алға тороп алғанһың да ни инмәйһең, ни сыҡмайһың?
Дәү кәүҙәһе менән автобус ишегенә ҡыҫылып торған һаҡалтай иргә әрләү һүҙҙәре яуҙы.
Күпмелер ваҡыт үтеүгә, барыһы ла үҙ урынын тапты. Иң аҙаҡ автобусҡа дүрт-биш йәштәр самаһындағы малайы менән йәш ҡатын инеп баҫты. Ул, ҡайҙа ултырырға белмәй, улай-былай ҡаранды. Буш урын тапмағас, автобустан төшөргә булды.
– Ҡара әле бынау туҙ битте?! Ни йөҙөң менән алғы рәттә ҡарбайып йәйелеп ултыраһың ул, ә? Тор хәҙер үк, ана, балаға урын бир. Бар, ана, төпкәрәк үт! – тип ярһыны алғы рәттә йәнәш ултырған ике оло апайҙарҙың береһе.
«Туҙ бит» өндәшмәне, теләр-теләмәҫ кенә торҙо ла артҡы рәттәргә табан уҙҙы. Уға ла ҡайҙалыр урын табылды.
Тартылған еп һымаҡ тигеҙ юлдан автобус юлын дауам итте.
Тынлыҡ оҙаҡҡа барманы. Энәнән-ептән заманса ҡупшы кейенгән бер егет ҡолаҡтарға арҡыры торғандай, йәшелле-күкле ноталарҙан торған ғәжәп иләмһеҙ көйҙө бар көсөнә уйнатып ебәрҙе.
Башҡалар, сырайҙарын һытып, өндәшмәй генә ризаһыҙлыҡтарын белдерһә лә, теге ярһыу апай түҙмәне.
– Ҡара әле, кем, улым, ул ниндәй йыр ул, ә? Ҡуй, аҡыртма, ике ҡола­ғыңа ике сымыңды тыҡ та үҙең генә тыңла, йәме? – тине артҡа әйләнеп.
Ҡупшы егеттең йөҙө болотло көн һымаҡ йәмрәйҙе. Көйҙө туҡтатты, асыулы ҡиәфәтен тәҙрә яғына борҙо ла тынды.
Иң алғы рәттә әсәһе янында килгән бәләкәй малай урынында ултырып сыҙамай, борғолана, зәп-зәңгәр күҙҙәренән шатлыҡ бөркөп, кешеләргә йылмая.
«Бала бала инде. Әле генә яу һалып илай ине. Хәҙер йөҙөнән йылмайыу китмәй...»
Ғәлимйән малайға ҡарап, эстән генә көлөп ҡуйҙы.
Ул арала малайҙың күҙенә урта тирәлә ултырған ҡара мыйыҡлы, ҡуйы ҡара сәсле егет салынды. Урынынан ырғып төшөп, егет янына барып баҫты ла бик оҙаҡ ҙур диҡҡәт менән йөҙөнә текләп торҙо. Унан, оло асыш асҡандай, тантаналы тауыш менән:
– Филипп Киркоров! – тип ҡысҡырып ебәрҙе.
Йоҡомһорап-ойоп ултырған егет ҡапылда аптырап ҡалды. Айышына төшөнгәс, киң бите табаҡтай йәйелде, көлөп ебәрҙе. Малайҙың әсәһе ныҡ уңайһыҙланды, йөҙөнә ҡыҙыллыҡ йүгерҙе.
– Вәт малай, ҡайҙан белә ул Киркоровты? – тип ғәжәпләнде урта йәштәрҙәге ағай.
– Бөтә йырсыларҙы ла, йырҙарҙы ла белеп бөткән ул, – йәш ҡатын уңайһыҙланып ҡына аңлатыуҙы кәрәкле һананы.
Малай урынына килеп ултырҙы ла, башын әсәһенә терәп, йоҡлап китте.
Оло һыу тапҡырына еткәс, ҡармаҡ, кәрәк-яраҡтарын ҡулына тотҡан балыҡсы урынан:
– Остановите, пожалуйста, здесь, – тип ҡысҡырҙы.
«Остановите» һүҙенә уянып киткән малай ҡараштары менән балыҡсыны ишеккә тиклем оҙатты ла ишек ябылыр-ябылмаҫтан:
Остановите музыку,
Остановите музыку,
Прошу вас я, прошу вас я,
С другим танцует девушка моя-я-я ... – тип йырлап та ебәрҙе.
Автобуста дәррәү көлөү тауыштары яңғыраны.
– Ну ты, пацан, мо-ло-дец!!!
Ғәлимйән янында ултырып килгән Сәғит дуҫы күҙҙәренән йәш сыҡҡансы рәхәтләнеп көлдө.
– Шулай. Алма ағасынан алыҫ төшмәй шул, – тине ярһыу апай. – Әсәһе йыр дәрестәренән уҡыта бит уның.
Ғәлимйән көҙгөнән йәш ҡатынға күҙ һалды.
– Кеше улай итеп йырламай. Бүтән йырлама, йәме, – тип әсәһе малайҙы алдына алып ултырҙы.
Әллә оҙон юлда өндәшмәй барыу ялҡыттымы, әллә малай үтә лә күңеленә оҡшап ҡалдымы, Сәғит, бармағы менән ишаралап, малайҙы үҙе янына саҡырҙы. Ишараны тиҙ генә аңлаған малай, турғай һымаҡ осоп-ҡунып, Сәғит эргәһенә килеп тә ултырҙы.
– Йә, ҡустым, һөйләп ебәр әле, нисә йәш һиңә?
– Ошолай.
Малай Сәғиткә дүрт бармағын күрһәтеп йылмайҙы.
– Ә ул нисә була һуң?
– Дүрт.
– Вәт маладис, белә икәнһең. Ә исемең кем һуң?
– Буранбай.
– О-һо, һин башҡорт батыры улай булғас, шулаймы?
Сәғит малайҙы арҡаһынан һөйөп алды.
– Ә мин «Буранбай»ҙы йырлай ҙа беләм, – тине малай, зәңгәр күҙҙәрендә нур уйнатып.
– Йә әле, ҡустым, йырла әле шул йырыңды!
Сәғит бәләкәскә көс-ҡеүәт өҫтәп ебәрҙе.
– Табаҡ та ғына табаҡ, ай,
аҡ ҡағы-ы-ыҙ…
Әсәһенең шелтәле ҡарашын күргән малай туҡтаны.
Сөй буйындай баланың ауыҙынан йырҙың арыу уҡ таныш өлөшөн ишеткән кешеләр ауыҙ асып аптыранды.
– Дә-ә-ә, һин, малай…
Башҡа әйтер һүҙ тапмай, Сәғит бәләкәстең башынан һыйпаны.
– Был тиклем дә моңло-зарлы бала икәнһең дә…
Ярһыу апай ҡулъяулығы менән күҙ йәштәрен һөртөп мышҡылданы.
Һүҙҙе икенсегә борорға теләп, Сәғит ҡапыл ғына:
– Өйөгөҙҙә кемдәр бар, ҡустым? – тип һораны.
– Этебеҙ, бесәйебеҙ, әсәй, өләсәй, мин…
Малай ҙур ихласлыҡ менән бармаҡтарын бөгә-бөгә һананы.
– Ә атайың ҡайҙа һуң?
– Атай? Атай... юҡ... Армияға киткән дә ҡайтмай ҙа ҡайтмай, ҡайтмай ҙа ҡайтмай…
Иң аҙаҡҡы һүҙҙәрҙе әйткәндә ныҡ өмөтһөҙлөккә бирелепме, малайҙың тауышы ҡалтыранды. Ул бәләкәс кенә ҡулдары менән танауын ҡыҙартҡансы ышҡып алды.
– Бахы-ы-ыр ғына бала... Атаһы ҡайҙан ғына армияла булһын инде…
Ярһыу апай һаман ҡулъяулығы менән танау-күҙен тызыны.
– Нимә булған һуң атаһына? – тип һорау бирҙе йәнәшәһендәге тыныс апай.
– Атаһы милитсиә ине. Чишнәгә камандировкаға китеп үлеп ҡайтты бит.
– Уй, бахыр, кит инде... Ҡайһылай ғына ҡыйын булған...
– Был сабый ни, атайғынаһын күрмәй ҙә ҡалды...
Ғәлимйән йөрәгенең дарҫлап типкәнен бөтә булмышы менән тойҙо. Ул тағы көҙгөнән йәш ҡатынға күҙ һалды. Күҙҙәре йәш менән тулған ҡатын башын ҡапыл ғына тәҙрә яғына бороп ултырҙы.
Атайһыҙ бала...

Рауил ШӘЙХЕЛИСЛАМОВ һүрәте.

Хикәйәнең дауамы журналдың 11-се (2023) һанында.